سیستم روانکاری از مجموعههای فنی خودرو محسوب میشود که از دو جهت در بالابردن راندمان خودرو اهمیت دارد. این سیستم با روان کردن حرکت قطعات متحرک و نزدیک به یکدیگر و جلوگیری از اصطکاک آنها، استهلاک قطعات مختلف را کاهش میدهد.
در عین حال، احتمال بالا رفتن دمای موتور و بخشهای مختلف آن را کاهش میدهد و در تنظیم دمای سیستمهای فنی خودرو مؤثر است. با توجه به اینها، روغن باید از کیفیت و خلوص لازم برخوردار باشد.
از آنجاییکه روغن موتور با جریان یافتن در بین بخشها و قطعات موتور، ذرات را با خود به مخزن روغن برمیگرداند، اگر تصفیه نشود تمامی آن آلایندهها و ذرات نفوذی به قطعات مختلف بازمیگردند، در عملکرد موتور ایجاد اختلال میکنند، اصطکاک قطعات را افزایش میدهند و استهلاک آنها را بالا میبرند.
بنابراین روغن پیش از برگشت به مدار، نیاز به پاکسازی دارد. همراهمان باشید، میخواهیم از روند این پاکسازی و وظایف فیلتر روغن بیشتر بدانیم.
فیلتر روغن چیست و چه وظایفی دارد؟
فیلتر روغن قطعهای است که وظیفه مهم تصفیه روغن را در موتورهای احتراق داخلی برعهده دارد. برای درک بهتر اهمیت این قطعه، باید به اهمیت روغن در سیستم موتور اشاره کرد. روغن از سه جهت در موتورهای احتراق داخلی اهمیت دارد که عبارتند از:
- روانکاری
- خنک کاری
- جمعآوری مداوم آلایندهها از سطح اجزای موتور
در واقع بهدلیل حساسیت قطعات و اجزای موتور، جنس آنها که معمولا از فلزهای آسیبپذیر است و همچنین موقعیت احتمالی برخی، نمیتوان از آب یا هوا برای خنک کردنشان استفاده کرد. چرا که آب یا هوا بهسرعت باعث خوردگی این قطعات میشوند.
در عین حال حفظ تعادل دمایی این اجزا و بهطور کلی مجموعه موتور، اهمیت بسیار بالایی در عملکرد و راندمان کاری آنها دارد.
موتورهای احتراق داخلی، دمای عملکردی مطلوبی دارند که در دمایی بیشتر یا کمتر از آن فعالیتشان مختل میشود. در دمایی بالاتر از حد مطلوب هر موتور، قطعات آن ممکن است دچار تغییر فرم یا از محل دقیقشان جابهجا شوند. علاوهبر این فعالیت برای بعضی از این اجزا بهدلیل انبساط ناشی از گرما سخت میشود.
خطر ذوبشدن و استهلاک کامل نیز در این مواقع وجود دارد. هریک از این موارد میتواند منجر به جوش آوردن موتور و یا حتی سوختن سرسیلندر یا اجزای شود.

نکته دیگر، تماس مداوم برخی از این اجزا با یکدیگر و حرکت آنها روی هم است. به نحوی که بسیاری از اجزای موتور در خطر سایش مداوم هستند. این سایش که خود میتواند گرمای بیشتری ایجاد کند، استهلاک قطعات را نیز بالا میبرد و عملکرد اجزا را سخت میکند و درنتیجه در چنین مواقعی با کاهش راندمان موتور روبهرو هستیم.
روغن در این مواقع نقش سیالی را ایفا میکند که ضمن تبادل گرمایی و کاهش دمای اجزا، اصطکاک احتمالی را تا حد زیادی کاهش میدهد و عملکرد قطعات مختلف را سادهتر میکند. به این ترتیب که:
- با ممانعات از اصطکاک از افزایش دمای اجزا مختلف پیشگیری میکند
- با پیشگیری از سایش قطعات روی هم از استهلاک و خرابی آنها جلوگیری میکند و اصطکاک را نیز تا حد زیادی کاهش میدهد
- با ایجاد فضایی روان، حرکت قطعات را سادهتر میکند؛
- با کاهش دما، شرایط مطلوب را برای عملکرد اجزای مخالف فراهم میآورد
اکنون در نظر بگیرید که روغن موتور از خلوص و روانی لازم برخوردار نباشد. خاصیت سیالی آن کاهش مییابد و گاهی خود تبدیل به مانعی برای عملکرد صحیح اجزا میشود. موارد زیر خلوص و کیفیت روغن را کاهش میدهند:
- تعویض نکردن روغن بهمدت طولانی؛
- ورود ذرات آلاینده محیطی و دوده ناشی از احتراق و آلودگیهای موتور مانند براده آهن و امثال آن.
معمولا با تعویض بهموقع روغن، از کاهش کیفیت آن پیشگیری میشود. اما این سیال مهم، دائم با آلایندههای ذکر شده در ارتباط است که هر یک بهتنهایی میتوانند خاصیت آن را تحت تأثیر قرار دهند.
نحوه عملکرد فیلتر روغن
اویل پمپ تعبیهشده در سیستم روانکاری، که انرژی خود را از تسمه تایم یا تسمه پروانه دریافت میکند، روغن را از مخزن مخصوص بهسمت فیلتر هدایت میکند. روغن از طریق سوراخهایی که در بالای فیلتر تعبیه شده بهسمت بخش پاککننده آن جاری میشود. تعداد و شعاع این سوراخها دبی روغن ورودی را تعیین میکنند. هرچه سوراخها بیشتر و بزرگتر باشند روغن ورودی به فیلتر نیز بیشتر خواهد بود در نتیجه فشار و حجم روغن ورودی به موتور نیز افزایش مییابد.
در این مسیر، پشت سوارخها روی فیلتر یک دریچه ایمنی وجود دارد که از ورود آلودگیهای خارجی به آن پیشگیری میکند. روغن پس از عبور از سوراخها با فشار این دریچه را باز میکند و وارد قسمت اصلی فیلتر میشود و دریچه پس از عبور روغن برای حفاظت مجدد بخش پاککننده و پیشگیری از خروج روغن بلافاصله بسته میشود. سوراخها و دریچه محافظ به شکلی تعبیه شدهاند که روغن از کنارهها وارد محفظه اصلی شود.
در بخش اصلی که قسمت تصفیه ساز نیز است، فیلترهایی از جنس سلولز یا الیاف مصنوعی وجود دارد که روغن با عبور از آنها کاملا تمیز شده و آلودگیهای احتمالی آن از بین میرود. این فیلترها بهصورت پرههای یک توربین به دور استوانهای تو خالی چرخیدهاند و دیواره استوانه دارای سوراخهایی است که ادامه مسیر روغن را تشکیل میدهند. روغن با ورود به این استوانه با فشار به سمت خروجی و سپس موتور حرکت میکند.

ویژگیهای مهم فیلتر روغن باکیفیت
فیلترهای روغن در انواع مختلف و با کیفیتهای متفاوت تولید میشوند که در خودروهای متنوع از این انواع استفاده میشود. فیلترها همچنین در ابعاد متفاوت تولید میشوند که این ابعاد مختلف برای کاربرد آنها در خودرویی مشخص در نظر گرفته میشود.
اما به طور کلی یک فیلتر باکیفیت ویژگیهای مشخصی دارد که باید برای عملکرد بهترش به آنها دقت شود.
- از کاغذ یا فیلتر باکیفیت، با قابلیت جداسازی و تصفیه بالا برخوردار باشد.
- تعداد کاغذها یا فیلترها در آن زیاد باشد.
- فیلتر یا کاغذها در برابر فشار روغن مقاوم باشند و دچار پارگی نشوند.
- محفظه اصلی از مقاومت لازم در برابر فشار و حرارت برخوردار باشد.
- مجرای مرکزی و دیواره آن در برابر فشار و خوردگی مقاوم باشد و دچار زنگزدگی نشود.
- از عایقبندی مناسب برخوردار باشد و از نفوذ آب یا ذرات دیگر به درون روغن و محفظه پیشگیری کند. همچنین از خروج و نشت روغن جلوگیری نماید.
- دارای سوپاپ اطمینان باشد.